نشست اجماع در حکمرانی توسعه در تاریخ دوم آبان ماه سال 1403 در محل صندوق توسعه ملی برگزار شد. این نشست ، دومین پیش همایش حکمرانی توسعه است که دپارتمان حکمرانی توسعه انجمن کارآفرینی کسب و کارهای نوین ایران در تاریخ 12 آذرماه سال جاری برگزار می کند.
در این نشست ابتدا دکتر سیدهاشمی، جانشین رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی با ارائه مقدمه ای درخصوص اجماع و تفرقه، باب ورود به جلسه را باز کرد. وی با استناد به آیات قرآن و احادیث نسبت به احترام به تضارب آراء برای رسیدن به راه صواب اشاره کرده و ادامه داد: امور با دیدگاه ” أنا ربی” پیش نمی رود و اگر حاکمان در مبدأ و مقصد مشترک العقیده باشند و تفاوت سلائق را بپذیرند، اجماع اتفاق می‌افتد.
سپس دکتر جعفر خیرخواهان، سخنران اصلی نشست، ارائه خود را در خصوص موضوع بحث آغاز نمود. وی به تبیین مفهوم دیلز (deals) پرداختند و آن را توافق مذاکره شده بین چند نفر که معمولا یکی از آنها دولت است تعریف کرد ، انواع آن را مبتنی بر این مفهوم روشن ساخت و کلمات کلیدی آن را عنوان نمود.
این کارشناس توسعه در ادامه با بیان اینکه کشورهای درحال توسعه در میزان رشد خود نوسان داشته ، مثالهایی از ایران در دوره های زمانی متفاوت ارائه کرد و نوسان ، فراز و فرود رشد اقتصادی را طی ادوار مختلف به نمایش گذاشت و اذعان داشت : در کشورهای توسعه یافته میزان رشد تقریباً همیشه منظم و هموار بوده است و نوسان در نرخ رشد در این کشورها مشاهده نمی شود؛ که می تواند ناشی از استقرار سیاسی و انواع دیلز در این کشورها باشد.
خیرخواهان نظریات عجم اوغلو درخصوص حاکمیت قانون و نهادهای سیاسی را، حاصل سالها ممارست دانسته و این سئوال را مطرح کرد: آیا برای کشوری مثل ایران که رشدهای ناهموار و نامنظم داشته است، شتاب دادن به توسعه امکان پذیر است؟
او افزود : زمین بازی نابرابر، استقرار سیاسی، فضای رانت شرایط هر بنگاه را متفاوت می کند و متناسب با این شرایط ، بنگاه های فعال در عرصه جهانی به جادوگرها، پاوربروکرها، رانتیرها و اسبان بارکش دسته بندی می شوند که ارتباط نقش هریک در میزان سودآوری و رشد در داخل متفاوت است.
جعفر خیرخواهان در ادامه با تعریف انواع دیلها که برهم زننده یا شکل دهنده تعاملات خاص و تعیین کننده اپیزودهای رشد هستند عنوان کرد: در برخی دیلها، کل کشور از نتایج حاصل از توافق منتفع می شوند، در برخی اثر بازخوردی منفی وجود دارد و نتایج حاصل از آن به زیان اقتصاد بوده و توزیع قدرت را بر هم می ریزد و از همین رو چهار نوع دیل باز، بسته، منظم و نامنظم را تعریف کرد.
به گفته خیرخواهان بهترین توافق ، دیل باز و منظم است. به این معنا که هم به فضای دسترسی باز برای توافق اشاره دارد و هم به فضای پایداری توافق علیرغم برهم خوردن توازن قدرت تأکید دارد و منتج به اپیزودهای رشد منظم خواهد شد و بنگاه های مساعد را برای فعالیت تشویق می کند.
این استاد دانشگاه سپس با بیان ناپایداری رشد در کشور، دو دنیای متفاوت فعالیت و کسب و کار را اینگونه معرفی کرد: بنگاه های خودی،که به منابع قدرت وصل هستند و سرعت پیشبرد اموردر آنها بالاست و بنگاه هایی که در وضعیت بدی قرار داشته و فعالیتهای آنها بیش از مدت زمان عادی طول می کشد. این موضوع علاوه بر دلایل برشمرده قبلی ناشی از فضای توافق متفاوت نیز هست که قابلیت حکومت نیز تعریف می شود. محیط سیاسی حامی پرور یا رویاپردازانه و پروژه‌های تعریف شده هریک وضعیت بنگاه ها را متفاوت می سازد.
خیرخواهان ادامه داد: چه کسی بودن و به کجا وابسته بودن در کشورهای در حال توسعه از هر چیز دیگری مهم‌تر است. اجرای سلیقه‌ای و گزینشی قانون، زمین بازی را کاملا به نفع بنگاه‌های «سریع» (نورچشمی‌ها و خودی‌ها) کج می‌کند و بنگاه‌های «کند» به علت نداشتن ارتباطات سیاسی، روابط فامیلی، لابی‌گری و اعمال نفوذ یا رشوه‌دهی حذف می‌شوند.
نیک جو، سخنران بعدی با تعریفی از نظامهای دسترسی باز و محدود گفت: در حلقه قدرت بودن و توازن قدرت بین فرادستان و فرودستان جنس توافقات را تعیین می‌کند. وی با تبیین این ادبیات که تجربه پیروزی و شکستهای نهادسازی بین المللی بوده است افزود در ابتدا توصیه نهادهای بین المللی این بود که عوامل تولید را باید درست کرد تا سرمایه گذاری تشویق گردد و سپس شاهد رشد و شکوفائی خواهیم بود؛ لیکن آنچه می‌خواستند محقق نشد و تأکید بر سرمایه گذاری و نیروی انسانی بدون توجه به لایه زیرین جامعه که همانا اقتصاد سیاسی است بدون ثمر خواهد بود و آنچه جامعه را به مسیر توسعه پیش می‌برد نحوه تعادل و تعامل است که منتج به ایجاد توافقهای کوچک موفق می گردد.
نیک جو تآکید کرد : باید دستاوردها و موفقیتهای کوچک را پایدار کرد و در ادامه مسیر گسترش داد.
دکتر صالح، عضو هیأت عامل صندوق توسعه ملی نیز در ادامه گفتگو گفت : کشورهای پیشرفته نهادهای مناسب داشتند و حاکمان به کارکرد این نهادها وفادار بودند. برایند این دو بحث، اجرای قراردادها وتوافقات را نهادینه می‌کند و کشور به سمت توسعه حرکت می نماید. وی نهادها را مجموعه ای از پندار، گفتار و رفتار تعریف کرده و سه پایه اصلی نهاد را چگونه فهم کردن موضوعات، چگونه بیان کردن و رفتار کردن آن برشمرد.
دکتر صالح تبعیت و عدم تبعیت از قانون را مرز کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دانست و افزود: مقابله با فساد در برابر حاکمیت و شفافیت قانون یکی از ارکان توسعه است.
در پایان دکتر یزدان پناه، سخنران دیگر این نشست در جمعبندی موارد گفته شده، اعلام داشت: لازمه داشتن توافق یا دیلز، بررسی مدلهای اقتصاد سیاسی است که باید مبتنی بر آن مدل خاص ایران امروز را تصویر کرد و اجزای آن را که همانا مردم، نخبگان و … هستند شناخت و مشارکت داد.
وی با توجه به انواع دولتهای توسعه گرا و توزیع گرا اذعان داشت: برای شکل گیری دیل باز باید پنجره فرصت ایجاد کرد تا نگاه های متفاوت را برای حل مسئله در کنار هم قرار داد و به راه حل اجماعی رسید.
در پایان نشست نیز به منظور بررسی موضوع، مبتنی بر مفاهیمی که ارائه شد از سخنرانان درخواست گردید در نشست دیگری به میزبانی دپارتمان حکمرانی توسعه، موضوعات مربوط به توافقات را در ایران بررسی نمایند که زمان آن متعاقباً اعلام خواهد شد.
برای مشاهده فیلم این نشست به لینک زیر در آپارات و سایت دپارتمان حکمرانی توسعه مراجعه نمایید.
